Nazwa „kolagen” jest używana jako termin ogólny dla białek tworzących charakterystyczną potrójną helisę trzech łańcuchów polipeptydowych, a wszyscy członkowie rodziny kolagenu tworzą specyficzne struktury w macierzy zewnątrzkomórkowej, chociaż mogą się znacznie różnić wielkością, funkcją i rozmieszczeniem w tkankach.
Kolagen to nierozpuszczalne białko, które jest kluczowym składnikiem strukturalnym tkanki łącznej w tym: skóry, kości, ścięgien, chrząstek. Istnieje 29 rodzajów kolagenu, a 80–90% z nich należy do typów 1, 2 i 3. Kolagen stanowi 25–30% wszystkich białek w organizmie. W skórze kolagen stanowi do 75% jej całkowitej masy, jest składnikiem macierzy zewnątrzkomórkowej.
Główna funkcja kolagenu:
- zapewnia podparcie mechaniczne,
- w połączeniu z kwasem hialuronowym i pozostałymi włóknami macierzy – retikuliną i elastyną, kolagen tworzy sieć wsparcia dla fibroblastów, keratynocytów, melanocytów i wyspecjalizowanych komórek układu odpornościowego skóry.
Inne funkcje:
- tworzy określone mikrośrodowisko okołokomórkowe, które zapewnia komórkom szczególne fizjologiczne mikrośrodowisko, chroniąc je przed szkodliwymi wpływami mechanicznymi, a także pośrednicząc w mechanicznie indukowanej transmisji sygnałów,
- przyczynia się do miejscowego magazynowania i dostarczania czynników wzrostu i cytokin – odgrywa więc istotną rolę podczas rozwoju narządów, gojenia ran i naprawy tkanek,
- niekolagenowe fragmenty kolagenu IV, XV i XVIII wpływają na angiogenezę i onkogenezę.
Z wiekiem sieć włókien kolagenowych skóry staje się „pofragmentowana” (tj. włókna są krótsze i mniej zorganizowane, gromadzą się jako fragmenty zdegradowanego kolagenu). Proces starzenia wiąże się również z wytwarzaniem metaloproteinaz – enzymamów rozkładających włókna kolagenowe, zmniejszając tym samym syntezę nowych składników macierzy zewnątrzkomórkowej.
W wyniku nakładania się starzenia wewnętrznego i zewnętrznego dochodzi do zmian strukturalnych i funkcjonalnych w skórze właściwej:
- zmniejszenia objętości ,
- utrata elastyczności,
- ścieńczenie naskórka
- zmarszczki
- zmniejszenie zdolności zatrzymywania wilgoci przez skórę (degradacja kwasu hialuronowego, odpowiedzialnego za zatrzymywanie wody w strukturach skóry.
Suplementy kolagenowe są dostępne są w postaci: proszku, kapsułek, tabletek, żelków, płynów oraz jako składnik różnych produktów kosmetycznych. Pochodzące ze źródeł zwierzęcych mają postać białek, peptydów, żelatyny lub hydrolizatu. Po denaturacji pod wpływem ciepła kolagen przekształca się w żelatynę. Dalsza hydroliza skutkuje hydrolizatami kolagenu (CH), które są rozpuszczalnymi w wodzie, nieżelowanymi peptydami. Większość suplementów kolagenowych to CH, które łatwo rozpuszczają się w gorących lub zimnych płynach i można je dodawać do żywności. Kolagen wegański jest syntetyzowany z genetycznie zmodyfikowanych drożdży i bakterii.
Hydrolizowany kolagen (HC), jako jeden z najnowszych i obiecujących suplementów przeciwstarzeniowych, wykazał funkcjonalny i korzystny wpływ na skórę w kilku badaniach naukowych. Wykazano poprawę klinicznych objawów starzenia się skóry. Niektóre badania wykazały, że zależne od wieku zmniejszenie syntezy kolagenu można odwrócić poprzez doustne podawanie bioaktywnych peptydów kolagenowych
Peptydy kolagenowe otrzymywane są w wyniku enzymatycznej hydrolizy naturalnego kolagenu. Po strawieniu metabolizowane są do dipeptydów i tripeptów w przewodzie pokarmowym, a następnie transportowane przez krwioobieg i gromadzone w skórze, tworząc nowe włókna kolagenowe
Suplementy HC bogate są w aminokwasy:
- hydroksyprolinę,
- prolinę,
- glicynę.
Spośród tych białek tylko hydroksyprolina jest składnikiem kolagenu.
Kilka badań wykazało, że prolilohydroksyprolina (Pro-Hyp) i hydroksyproliloglicyna (Hyp-Gly) są wchłaniane po spożyciu nie jako aminokwasy a dipeptydy, które odkładają się w skórze. Dipeptydy zwiększają bioaktywność fibroblastów skóry poprzez zwiększenie syntezy kolagenu, wpływając tym samym na nawilżenie, elastyczność i redukcję zmarszczek.
Wyniki metaanalizy (de Miranda i wsp. 2021)
Suplementy hydrolizowanego kolagenu lub peptydy kolagenowe mogą opóźniać i poprawiać oznaki starzenia się skóry poprzez:
- zmniejszenie zmarszczek mimicznych
- poprawę nawilżenia
- poprawę elastyczności skóry,
przy jednoczesnej podaży suplementów. Czas suplementacji wymagany do uzyskania powyższych korzyści to 90 dni, a czas utrzymywanie się efektów to 4 tygodnie po zakończeniu podaży. Spożywanie suplementów wydaje się być skuteczne i bezpieczne, ponieważ w żadnym z analizowanych badań nie odnotowano skutków ubocznych. Potrzebne są jednak dalsze badania w celu oceny długotrwałego stosowania peptydów HC. Dotychczasowe analizy dotyczyły maksymalnie 90 dniowej suplementacji, a ocena efektów trwała 120 dni. Niezbędna jest też dogłębna ocena wpływu nośnika i innych substancji podawanych jednocześnie z kolagenem, głównie witamin i koenzymu Q10, które mogą działać synergistycznie z kolagenem.
Chociaż istnieje wiele różnych rodzajów obiektywnych badań, nie jest jasne w jaki sposób suplementacja przekłada się na poprawę wyglądu klinicznego lub dlaczego suplementy kolagenowe miały na nie wpływ. Nie ma też wiarygodnych dowodów sugerujących, że kolagen trawiony doustnie jest preferencyjnie lokalizowany w skórze właściwej, w przeciwieństwie do innych części ciała. Niektóre badania argumentują, że aminokwasy wymagane do syntezy kolagenu mogą być spożywane z normalnej diety białkowej, co neguje potrzebę dodatkowej suplementacji kolagenem. Poza kolagenem istnieje również wiele innych ważnych białek, które mają wpływ na wygląd i właściwości skóry.
